Sự ra đời của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu

[GiaCatLuuVan]

1. Tích lũy ban đầu chủ nghĩa tư bản

Điều kiện cơ bản để dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa tư bản là sự phát triển của kinh tế hàng hoá; tuy nhiên, cần phải có một quá trình chuẩn bị, gọi là tích luỹ ban đầu.

Quá trình tích luỹ ban đầu được thực hiện bằng nhiều biện pháp.

Sau các cuộc phát kiến địa lí rầm rộ, cac tầng lớp quý tộc và thương nhân ra sức cướp bóc của cải của các nước thuộc địa ở châu Mĩ, châu Phi và châu Á đem về Tây Âu.

Người Bồ Đào Nha chuyên chở về nước nhiều vàng, hàng hoá quý hiếm và hương liệu mà họ kiếm được từ châu Phi, Ấn Độ. Việc buôn bán nô lệ đem lại lợi nhuận đặc biệt. Từ năm 1442, người ta đã bắt đầu xuất cảng nô lệ da đen đến Bồ Đào Nha. Tầng lớp thương nhân nắm độc quyền thương mại, vừa buôn bán, vừa đánh cướp các đoàn thuyền của các nước khác. Thậm chí, bằng sức mạnh quân sự và những chính sách đe doạ, họ đã mua được nhưng hàng hoá với giá cả cực kì rẻ mạt.

Bọn quý tộc phong kiến và giai cấp tư sản còn dùng cả bạo lực để cướp đoạt ruộng đất của nông dân.

Ở Anh, diễn ra phong trào “rào đất cướp ruộng”, nông dân bị đuổi đi, còn ruộng của họ thì biến thành các đồng cỏ chăn cừu. Hàng vạn nông dân trở thành người lang thang, buộc phải đi làm thuê trong các xí nghiệp của giai cấp tư sản. Nhiều người vì các khoản đóng góp quá nặng nề, vì sách nhiễu của bọn quan lại, vì nợ nần… đã bị phá sản. Ngay ở thành thị, nhiều thợ thủ công do vay lãi, do thuế khoá cũng bị tước đoạt tư liệu sản xuất và phải đi làm thuê.

Như vậy, quá trình tích luỹ ban đầu là quá trình tập trung vốn vào tay một số ít người, đồng thời cũng là quá trình tước đoạt tư liệu sản xuất của nhân dân lao động, chủ yếu là nông dân, biến họ thành những người làm thuê. Công cuộc tích luỹ ban đầu của chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu được tiến hành bằng một lối phá hoại tàn nhẫn. Nó được ghi chép trong sử sách của nhân loại bằng “những chữ máu và lửa không bao giờ phai”.

Câu hỏi: - Số vốn đầu tiên mà thị dân Tây Âu tích luỹ được là do đâu?

2. Sự ra đời chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu

Từ thế kỉ XVI, sự phát triển của nền kinh tế hàng hoá đã làm cho quan hệ sản xuất phong kiến bắt đầu tan rã. Tô tiền thay thế cho tô hiện vật và nhiều nghĩa vụ khác. Người ta có thể dùng tiền để chuộc lại tự do cho nông nô. Nông nô, sau khi được giải phóng, trở thành người lĩnh canh ruộng đất, nộp tô tiền cho địa chủ. Quý tộc phong kiến ngày càng sa sút, nghèo túng.

Sự giải thể của quan hệ sản xuất phong kiến, cùng với những tiến bộ về khoa học – kỹ thuật, đã tạo điều kiện cho quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa hình thành.
Nhờ có quá trình tích luỹ tư bản ban đầu, ở Tây Âu đã xuất hiện những hình thức kinh doanh tư bản chủ nghĩa.

Nhiều công trường thủ công đã xuất hiện thay thế cho các phường hội.

Quy mô của các công trường thủ công nói chung hãy còn nhỏ, khoảng trên 100 công nhân; nhưng đã có sự phân công lao động, chuyên môn hoá theo dây chuyền sản xuất, mỗi người thợ chỉ làm một số thao tác trong cả dây chuyền mà thôi.
Quan hệ giữa người chỉ huy, quản lý xí nghiệp với công nhân là quan hệ giữa chủ và thợ. Toàn bộ nhà xưởng, công cụ và nguyên liệu là của chủ, còn người sản xuất thì phải bán sức lao động. Ở đây, chủ công trường thủ công là nhà tư bản chiếm được nhiều lợi nhuận, còn thợ thì bị bóc lột.

Trong nông nghiệp, do sự thay đổi trong việc sử dụng ruộng đất, cơ cấu giai cấp ở nông thôn cũng thay đổi. Quan hệ lãnh chúa – nông nô trước kia được thay thế bằng quan hệ chủ trại ấp – công nhân nông nghiệp.

Ở nông thôn, nền sản xuất nhỏ của nông dân dần bị xoá bỏ và thay thế bằng hình thức đồn điền hay trang trại, sản xuất theo quy mô lớn để cung cấp cho thị trường. Người lao động (trồng trọt hay chăn nuôi) trở thành công nhân nông nghiệp theo chế độ làm công, ăn lương. Bọn quý tộc phong kiến cũng chuyển sang kinh doanh ruộng đất theo hình thức trang trại, bóc lột công nhân nông nghiệp và trở thành tầng lớp quý tộc mới.

Trong ngành thương nghiệp, các thương hội trung đại được thay thế bằng các công ti thương mại.

Công ti Đông Ấn, công ti Tây Ấn của Tây Ban Nha hoạt động trên cơ sở hùn vốn, vừa buôn bán, vừa cướp bóc. Thương mại quốc tế phát triển rộng rãi. Hội chợ quốc tế là nơi giao lưu của các thương khách từ nhiều nước khác nhau. Các tuyến buôn bán đường dài được hình thành.

Từ nhưng thay đổi trên, xã hội Tây Âu có sự biến đổi, các giai cấp mới được hình thành. Những thợ cả, thương nhân, thị dân giàu có, quý tộc mới chuyển sang kinh doanh, dần trở thành các ông chủ của các công trường thủ công, các tàu buôn lớn, các ngân hàng và các trang trại. Họ làm thành giai cấp tư sản, bóc lột những người làm thuê, nắm nhiều của cải; mặc dù chưa có địa vị chính trị trong xã hội phong kiến nhưng họ dại diện cho nền sản xuất mới tiến bộ. Những người lao động làm thuê thì đông, đó là những người vô sản. Họ bị bóc lột thậm tệ, sau này đi theo giai cấp tư sản đấu tranh chống phong kiến.

Tuy mới ra đời và còn nhiều non yếu nhưng chủ nghĩa tư bản đã tỏ ra hơn hẳn chế độ phong kiến về nhiều mặt, có những ảnh hưởng lớn lao đối với toàn xã hội thời bấy giờ.

Câu hỏi:
1. Thế nào là tích luỹ ban đầu của chủ nghĩa tư bản?
2. Nêu những biểu hiện của sự xuất hiện quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ở Tây Âu.
3. Trình bày sự thay đổi về quan hệ giai cấp ở Tây Âu.