Cách mạng Tân Hợi

[Văn Vương Đế]

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Cách mạng Tân Hợi là cuộc cách mạng do Tôn Dật Tiên khởi xướng năm 1911 nhằm lật đổ chế độ phong kiến Trung Hoa và được lãnh đạo bởi những người thuộc tầng lớp trí thức như Tôn Dật Tiên, Hoàng Hưng, Tống Giáo Nhân...

Diễn biến

Do ảnh hưởng của Cách mạng Nga 1905-1907, phong trào yêu nước chống phong kiến và đế quốc của nhân dân Trung Quốc phát triển mạnh mẽ. Giai cấp tư sản Trung Quốc thấy sự cần thiết phải tập hợp các lực lượng dân chủ và yêu nước để đấu tranh thắng lợi.

Tháng 8 năm 1905, Tôn Trung Sơn thành lập Trung Quốc Đồng minh hội trên cơ sở thống nhất ba tổ chức lớn (Hoa Hưng Hội, Hưng Trung hội và Quang Phục hội) và một số tổ chức nhỏ khác nhằm “đánh đuổi Mãn Thanh, khôi phục Trung Hoa, thành lập dân quốc, chia ruộng đất cho dân cày”. Đường lối của Đồng minh hội có nhiều nhược điểm, thể hiện tính chất không tưởng, nhưng cũng cổ vũ phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân.

Trong những năm 1906-1908, Đồng minh hội lãnh đạo 10 cuộc khởi nghĩa chống Mãn Thanh, nhưng đều thất bại.

Năm 1911, nhân dân khắp nơi nổi dậy phản đối triều đình trao quyền khai thác đường sắt cho công ty nước ngoài. Nhân cơ hội này, ngày 10 tháng 10 năm 1911 Đồng minh hội phát động cuộc khởi nghĩa ở Vũ Xương .Cuộc khởi nghĩa thắng lợi nhanh chóng và lan rộng khắp nước. Công nhân, nông dân là lực lượng chủ yếu làm nghĩa quân. Sau này, ngày 10 tháng 10 được gọi là ngày "song thập". Nhưng, một số phần tử lãnh đạo Đồng minh hội, xuất thân quan lại địa chủ và tư sản, tìm cách hạn chế sự phát triển của cách mạng và thỏa hiệp với giai cấp phong kiến.

Cuối tháng 12 năm 1911, Quốc dân đại hội (gồm đại biểu các tỉnh cách mạng) họp ở Nam Kinh và bầu Tôn Trung Sơn làm Đại tổng thống đứng đầu chính phủ lâm thời. Một hiến pháp lâm thời được thông qua, công nhận sự bình đẳng và các quyền tự do dân chủ của mọi công dân nhưng không đề cập đến vấn đề ruộng đất của nông dân đã được ghi trong cương lĩnh của Đồng minh hội.

Trước thắng lợi bước đầu của cách mạng, địa chủ và tư sản hoảng sợ, vội vã thương lượng với triều đình Mãn Thanh. Các nước đế quốc cũng ép họ phải thỏa hiệp. Kết quả là vua Thanh thoái vị, nhưng Viên Thế Khải- một đại thần của triều đình phong kiến- lên làm tổng thống, Tôn Trung Sơn bị buộc phải từ chức vào tháng 3 năm 1913 . Trên thực tế, cách mạng chấm dứt; các thế lực phong kiến quân phiệt nắm chính quyền.

Kết quả

Cách mạng Tân Hợi là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản do những phần tử trí thức cấp tiến trong giai cấp tư sản và tiểu tư sản lãnh đạo. Do đấu tranh của quần chúng nhân dân, chế độ quân chủ chuyên chế bị lật đổ, nền cộng hòa được thiết lập. Nhưng đây là một cuộc cách mạng tư sản không triệt để: không thủ tiêu chế độ sở hữu ruộng đất phong kiến, không chia ruộng đất cho dân cày, không xóa bỏ ách nô dịch của nước ngoài.

Ý nghĩa

Cách mạng Tân Hợi có ý nghĩa lịch sử lớn lao: lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại lâu đời, mở đường cho chủ nghĩa tư bản phát triển, có ảnh hưởng nhất định đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á.