Tướng Ngô Văn Sở nhà Tây Sơn

[Văn Vương Đế]

Ngô Văn Sở (? – 1795) là một danh tướng của nhà Tây Sơn trong lịch sử Việt Nam.

tên, quê quán và xuất thân
Ngô Văn Sở còn có tên là Ngô Hồng Chấn và Ngô Văn Tàng, sinh ra và lớn lên trong một gia tộc nhà ông vốn nhiều đời làm tướng tại làng Trảo Nha, huyện Thạch Hà, phủ Hà Hoa (sau đó làng Trảo Nha lại nhập vào huyện Thiên Lộc, phủ Đức Quang), trấn Nghệ An nay là thị trấn Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, vào khoảng giữa thế kỷ 18.


Sự nghiệp

Mùa đông năm 1773, sau khi lấy được phủ Quy Nhơn, Nguyễn Huệ - khi này là Tây Sơn Vương cử Ngô Văn Sở làm Chinh Nam Đại Tướng quân, đem binh vào đánh chiếm ba phủ: Phú Yên, Diên Khánh và Bình Thuận.Tuy nhiên, một số tài liệu khác thì cho rằng,Ngô Văn Sở chỉ về với Tây Sơn vào năm 1787, tức là không có chuyện ông đi đánh ba phủ từ năm 1773.
Năm 1788, ông được Hoàng đế Quang Trung phong làm Đại tư mã thống lĩnh quân đội, tổng quản công việc ở Bắc Hà.
Cuối 1787, Ngô Văn Sở và Phan Văn Lân mang quân ra Nghệ An, hợp cùng Vũ Văn Nhậm tiến ra Bắc diệt Nguyễn Hữu Chỉnh và các thế lực Lê - Trịnh chống đối.[1]
Sau đó, ông, Phan Văn Lân cũng như Vũ Văn Nhậm đều lưu lại Bắc; Nhậm là người chủ trì, ông là cấp dưới. Sau sự biến Vũ Văn Nhậm vào đầu tháng 5/1788, Nguyễn Huệ đem quân ra diệt Nhậm, ông được Nguyễn Huệ phong làm Đại tư mã, kiêm chức quan Tổng trấn Bắc Hà.

Năm 1788, Lê Chiêu Thống dẫn 29 vạn quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị chỉ huy vào xâm lược Việt Nam; Ngô Văn Sở cùng mưu sĩ Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích đem quân rút vào phòng thủ tại phòng tuyến Tam Điệp bảo toàn lực lượng.
Trong chiến dịch tổng tấn công quân Thanh, Quang Trung chia binh lực ra làm 5 đạo. Đạo Trung quân do Quang Trung chỉ huy, có Ngô Văn Sở, Phan Văn Lân làm tướng tiên phong đánh vào mũi Hà Hồi, Ngọc Hồi. Đây là hướng tấn công chính. Ngô Văn Sở có sáng kiến cho làm những cái “mông xung”, trong đựng cỏ rơm, cao 5 thước, dài 15 thước, hễ ra trận thì mang đi che đằng trước chống tên đạn.

Sau 1789 cho tới khi qua đời, ông là chủ sự ở Bắc Hà. Ông được giao chỉ đạo sứ đoàn của “Vua Quang Trung” giả sang Trung Quốc năm 1790 để làm công tác ngoại giao, với lí do chính thức là dự lễ "bát tuần khánh thọ" của Càn Long. Sứ đoàn Việt Nam gồm 150 người, do Phạm Công Trị đóng giả vua Quang Trung, ngoài ra còn có Phan Huy Ích, Vũ Huy Tấn...
Năm 1795, do đấu tranh nội bộ trong triều Tây Sơn ông bị Vũ Văn Dũng lập mẹo bắt đưa về Phú Xuân, rồi vu cho ông có mưu phản, đóng cũi nhốt và đem dìm xuống sông Hương.

Trùng tên

Cùng thời với ông có tướng Ngô Văn Sở quê ở Gia Định, làm tướng cho nhà Nguyễn. Nhà nghiên cứu về Huế Nguyễn Đắc Xuân cũng lầm tưởng hai ông là một, nên có viết như sau:

"...Lịch sử 26 năm kháng chiến ấy tỏ rõ đức nhẫn nại, giàu ý chí không sợ gian khổ hiểm nguy, hoạn nạn, không ngã lòng, cố kết được nhân tâm, biết thu phục kẻ đối địch như Lê Chất, Ngô Văn Sở... để phục vụ cho sự nghiệp của mình..." (tr. 69, phần nhận xét về vua Gia Long)
"...Bà hoàng được vua Minh Mệnh sủng ái nhất là bà Hiền Phi Ngô Thị Chính - con gái của Đại tư mã Ngô Văn Sở nổi tiếng thời Quang Trung (về sau theo vua Gia Long). Ông có với bà Ngô Thị Chính 9 người con (5 Hoàng tử và 4 Hoàng nữ)..." (trang 95)